İcatların ve Tüm Fikirlerin Sahibi
Bazı büyük icatların aynı gün içerisinde birden fazla kişi tarafından bulunduğunu ve sadece patent bürosuna ilk başvuranın patent sahibi olduğuna dair durumlar var. Bu iki kişi haberleşemeyecek kadar birbirinden uzaktalar. Sadece fikri bulmuşlar ve aynı gün..Tarihin gidişatını değiştirmişler.
Fikri mülkiyet aynı zamanda sanat eserleri içinde geçerli olan bir durum. Bazı müzisyenlerin yaptıkları müziklerin kendilerine ait olmadıklarını söylediklerini duydunuz mu? Başkaları tarafından kendilerine verilmiş notalar, sözler, eserler olduğunu düşünürler. Buradaki durum fikri mülkiyetin sahibi olduğuna inanamamadır.
Antropoloji, insanlığın nereden geldiğini ve nereye gideceğini araştıran bir bilim dalıdır. Günümüzde sosyoloji ile birleşmiş bir bilim dalı denilebilir. Çünkü insanlar artık topluca düşünüp, hareket ediyorlar. Antropoloji içerisinde antroposen denilen bir kavramı içerir. Yani insanlığın geldiği ve bugüne kadar başardığı köşe taşlarıdır. İnternetimiz, akıllı telefonlarımız, dünyanın manyetiğini düzeletebilecek kadar büyük mıknatıs var. Uzaya, aya gidilebiliyor vs..Ama bu uzaya gitmelerden konuşurken hep NASA’dan bahsederiz. Başarının mülkiyetini NASA‘ya biçebiliyoruz. Mesela akıllı telefon iphone’un mülkiyetini Steve Jobs‘a biçebiliyoruz.
Fakat antroposen kavramı içerisinde şöyle bir şey daha var. İnsanlık adına ne yapılmışsa tüm insanlar sorumludur. Bilimsel, sanatsal yapılan her şey..Yani iphone yapılıncaya kadar içerisine o kadar fazla insanın fikri ve emeği dahil oluyor ki sizce o telefonun mülkiyeti Steve Jobs‘ da mıdır?
Bu konuda anahtar kelime İlham Almaktır. Sanatçı ilham alır. Bir şeye bakarsınız ve ilham alırsınız. Önce ilham alınır, sonra işçiliği yapılır. İşçilik daha çok insana dair bir şeydir. İlham ise alınan bir şeydir. İnsanın beyninde oluşturduğu bir şey değildir. Yani bir sanat eseri veya fikir insanın kendi beyni içerisinde oluşturabileceği bir şey değildir. Kişi tüm dış dünyayı, maddesel dünyayı, tarihi, yapılmış eserleri araç olarak kullanıp onlardan aldığı ilhamla bir şeyler yapabilir. Tüm insanlığın birikimi ve mülkiyeti kullanılmış olur.
Bu durumda sanatçı sanatının kaçta kaçını yapmış olur? Yada sanatçı diye bir şey var mıdır? Yani daha erken görüp ilhamı alan kişiye yada şanslı olan veya zeki olan kişiye mi sanatçı denir? Zeki olması ki, olmadığına eminiz. Yani en büyük sanatçılar en zeki insanlar değiller. Aralarında tabi çok zekiler de var.
Bir icat, bir eser çıkarken kaçta kaçı işçilik, ne kadarı ilhamdır?
Bu ilham kişiye ait değilse fikri mülkiyet diye bir şey var mıdır? Eğer ilham dışarıdan alınıyorsa ve insan beyninde böyle bir alma duygusu oluşuyorsa bu ilham denilen şey nereden gelir?
Aslında durum çok basittir. İnsanlar tamamen toplu biçimde bir beynin hücreleri gibi çalışır. Ortaya çıkan eserlerde bu nedenle insanların mülkiyetindedir. Bu yüzden antroposeni incelerken insanlığı inceleriz. Yani iphone mülkiyeti Steve Jobs‘ın değilde insanlığın eseridir. Yapılan şeylerin mülkiyeti insanlıktadır.
Şimdi bu şekilde söyleyince ödüllendirilmiş ve hayranlık uyandırmış insanların elinden bir şeyler alıp kendimize biçtiğimiz gibi bir algı oluşmasın. Bunun yanında şu da vardır. Tüm fikirlerin mülkiyeti insanlıkta ise insanlığa ve doğaya zarar vermiş fikirlerinde mülkiyeti insanlıktadır. Dünyanın en kötü insanı olarak Adolf Hitler‘i gösteriyorsak,
Auschwitz toplama kampını dünyanın en korkunç olayı olarak addediyorsak bunu suçlu tutacağımız kişi birkaç Nazi generali midir? Nükleer bombanın sebebinin sorumlusu Einstein mıdır? Önümüzde olacak büyük savaşların nedenlerini biz hep birilerini suçlayarak mı geçiştireceğiz?
Birilerini ödüllendirirken ve birilerini suçlarken yapılan en büyük hata sorumluluk almamaktır. Bu yüzden tüm savaşların ve tüm başarıların nedeni hep aynı kişidir.
O kişi aynaya baktığında her zaman ve sadece şunu söyler. “Ben yapmadım. Onlar yaptı.”
Not 1: “Büyük fikirleri (ç)almak konusunda her zaman utanmaz olmuşuzdur.” Steve Jobs
Not 2: “İyi sanatçılar kopyalar, büyük sanatçılar çalar” Picasso